Cây sài đất còn có tên là xoài đất, thổ phục linh, cúc tần, húng lủi… Trong y học cổ truyền có vị ngọt, hơi chua, tính mát, có tác dụng thanh nhiệt, tiêu độc, tiêu viêm, tiêu đờm, trị ho, mát huyết, mát gan, chữa viêm cơ, viêm bàng quang, viêm tuyến vú, cảm mạo, sốt liên miên, mụn nhọt và lở loét ngoài da. Thường người ta sẽ dùng sài đất tươi, có thể dùng khô, nhưng tác dụng không bằng tươi. Dưới đây là một số lợi ích và cách sử dụng cây sài đất.
Đặc điểm của cây sài đất
- Cây thân thảo, mọc bò dưới đất, chiều dài thân có thể phát triển tới 40cm. Toàn thân cây sài đất màu xanh, bên ngoài bao phủ bằng một lớp lông trắng.
- Lá sài đất hình bầu dục, có lông ở cả mặt trên và mặt dưới, mọc đối xưng, mép lá hình răng cưa to. Trên lá có nhiều gân, trong đó gân chính mọc ở giữa lá và nổi rõ ở phía mặt dưới.
- Sài đất cho ra hoa ở các nách lá hoặc đầu ngọn cành, hoa chứa nhiều cánh màu vàng tươi
- Quả nhỏ, bên ngoài vỏ không có lông
Phân bố
Sài đất ưa sống ở nơi ẩm mát. Ở nước ta, loại cây này mọc hoang khắp nơi. Chúng ta có thể tìm thấy sài đất ở ven đường, bờ ruộng hay ven các đồi đất ẩm. Do có hoa màu vàng rất đẹp mắt, sài đất còn được trồng làm cảnh ở các công viên hay công ty, xí nghiệp.
Ngoài Việt Nam, một số quốc gia khác như Ấn Độ hay Malaysia cũng trồng hoặc thu hái cây sài đất về làm thuốc.
Bộ phận dùng
Toàn bộ cây sài đất, bao gồm cả rễ, lá và phần thân.
Thu hái – Sơ chế
Sài đất có thể được thu hoạch quanh năm nhưng chủ yếu là vào tháng 4 & 5 vì lúc này cây đang ra hoa và có dược tính tốt nhất. Cây được cắt sát gốc và đem về dùng tươi hoặc phơi khô dùng dần.
Đối với những cây đã bị cắt, người ta tiếp tục tưới nước và bón phân để cây đâm chồi mới. Sau khoảng nửa tháng lại tiếp tục thu hoạch được.
Một số bài thuốc
Mụn nhọt và ngứa do mụn
Trị mụn nhọt ngoài da: Sài đất 30g, thổ phục linh 12g, kim ngân hoa 10g, bồ công anh 12g, ké đầu ngựa 10g. Sắc uống ngày 1 thang. Ngoài ra kết hợp dùng sài đất giã nát xoa đắp, nấu nước tắm.
Trị ngứa do mụn: Sài đất 15g, kim ngân hoa 12g, thiên liên kiện 8g, diệp hạ châu 10g, nhân trần 10g, ngưu tất 12g, hà thủ ô 12g, sinh địa 15g, cam thảo 4g, thạch cao 6g, sa sâm 12g. Sắc ngày 1 thang uống chia 2 lần.
Ngứa da có mọc mụn trên da: Sài đất 15g, kim ngân hoa 12g, cam thảo 4g, ké đầu ngựa 6g, liên kiều 10g, nhân trần 12g, sa sâm 12g, tân quy 15g. Sắc uống ngày 1 thang lấy 300ml uống chia 2 lần. Bài thuốc này có thể trị ghẻ lở , ghẻ ruồi, ngứa, mọc mụn toàn thân. Nếu trẻ em từ 4 tuổi đến 12 tuổi uống lượng bằng 1/3 thang thuốc trên.
Viêm da
Điều trị viêm da cơ địa: Chuẩn bị 16g cam thảo, 12g ké đầu ngựa, 15g kim ngân hoa. Thêm 30g sài đất đem đun sôi cùng 650ml nước tới khi cạn còn 250ml nước thì tắt bếp. Sử dụng nước cốt để uống hàng ngày thay nước lọc. Hoặc bạn có thể sử dụng 30g sài đất đun cùng 10g khúc khắc; thêm 20g bồ công anh, 15g kim ngân hoa. Đun hỗn hợp cho tới khi cạn còn khoảng 200ml nước là có thể sử dụng được.
Sốt và ho
Hạ sốt: Nguyên liệu gồm 50g húng tràm đem sao khô sau đó giã nát. Hòa thêm 350ml nước, uống trong ngày. Tận dụng phần bã đắp vào lòng bàn chân, cơ thể sẽ có thể hạ sốt.
Trị bệnh sốt xuất huyết: Lấy khoảng 30g sài đất, 20g kim ngân hoa, 20g củ sắn dây, 20g lá sao đen, 16g hoa hoè, 16g cam thảo đất. Sắc với 1 lít nước, còn khoảng 2 bát thì ngưng, lọc lấy nước uống mỗi ngày. Nên uống sau khi ăn đạt hiệu quả tốt.
Trị ho ra máu, ho gà, cao huyết áp: Dùng khoảng 15g đến 30g cây sài đất đã được phơi khô. Sắc chung với nước, lọc ra lấy nước uống mỗi ngày.Có thể uống thay trà, kiên trì sử dụng liên tục trong 1 tháng để thấy hiệu quả.
Chữa khạc ra máu: Tử chu thảo, trắc bách diệp mỗi vị 15g; thêm 10g bách hợp, 30g sài đất. Đem tất cả sắc với nước, uống thành nhiều lần trong ngày.
Rôm sảy
Trị rôm sảy ở trẻ em: Dùng sài đất 50g nấu nước tắm, tắm lên vùng bị rôm, lấy bã sài đất xát nhẹ vào vùng có rôm sảy, phòng chạy sởi.
Trị rôm nổi thành đám: Sài đất 100g, giã nát, cho thêm chút muối ăn, cho thêm 100ml nước đun sôi để nguội, vắt lấy nước chia 2 lần uống trong ngày. Bã có thể dùng đắp lên nơi có rôm nổi thành đám mảng trong vòng 30 phút. Hoặc có thể dùng cây khô, ngày dùng 50g thêm nửa lít nước, sắc và cô cho đến khi còn 200ml, chia 2 lần uống trong ngày.
Viêm gan
Trị viêm gan, vàng da: Kim ngân 20g, sài đất 20g, thổ phục linh 20g, cam thảo đất 12g. Các vị thuốc này sắc uống, sắc từ 300ml còn 100ml. Sắc 2 lần, thu lấy 200ml nước để uống, chia ra 2 lần, mỗi lần uống 100ml. Uống liền trong 1 tháng, nhiễm độc gan sẽ được giảm bớt.
Viêm nhiễm phần mềm
Trị viêm nhiễm phần mềm: sài đất 20-30g, rửa sạch, giã nát đắp lên vùng cơ, da, phần mềm bị viêm tấy lan tỏa hay khu trú, viêm quầng, áp xe đầu đinh, viêm ở khớp xương, ở răng, ở vú, sưng bắp chuối, mụn nhọt, chốc đầu, đau mắt. Không dùng trong trường hợp viêm đã chuyển sang giai đoạn mưng mủ, áp xe hóa.
Chữa viêm chân răng: Sử dụng dược liệu dạng khô kết hợp 10g huyền sâm, 15g bán liên biên. Đem hỗn hợp đi sắc với nước, sử dụng làm nước uống trong ngày.
Một số bệnh khác
Trị viêm bàng quang: Sài đất 30g, liên kiều 20g, bồ công anh 20g, mã đề 20g, cam thảo 16g. Sắc uống ngày 1 thang chia 2 lần.
Thông sữa tiêu viêm: Sài đất 30g, bồ công anh 30g, huyền sâm 16g, xuyên khung 12g, sa tiền tử 16g, thông thảo 12g, kim ngân hoa 16g, hoàng cầm 12g, liên kiều 16g, chỉ thực 8g, tạo giác thích 6g, thanh bì 8g, sài hồ 8g, thạch cao 16g. Sắc ngày 1 thang, uống chia 2 lần. Bài thuốc này để chữa viêm tuyến vú, vú bị sưng đau do tắc tia sữa.
Giảm sưng vú: Sài đất 20g giã nát đắp lên tuyến vú bị sưng đỏ viêm. Ngày đắp 2 lần, mỗi lần 60 phút sau đó nhấc ra rửa lại với nước sạch.
Thanh nhiệt: Dùng cây sài đất rửa sạch, ăn sống như rau với thịt hay cá. Mỗi ngày ăn từ 100-200g, có tác dụng thanh nhiệt, làm mát, thải trừ độc cho gan.
Thanh vị nhiệt thang: Sài đất 16g, thạch môn 12g, thục địa 16g, rễ cỏ xước 10g, thạch cao 16g. Sắc ngày 1 thang uống chia 2 lần. Bài thuốc này trị miệng hôi, miệng lưỡi nhiệt, chân răng sưng mủ, ăn nhiều chóng đói, đau bụng cả lúc no và lúc đói.
Một số lưu ý
Sử dụng liều lượng vừa đủ, hợp lý và không nên lạm dụng.
Không nên dùng thuốc để qua đêm, vì như vậy tác dụng của thuốc cũng đã bị giảm.
Cần chú ý việc bảo quản thuốc, tránh để ẩm mốc, hư hỏng.
Nếu muốn đắp sài đất nhưng sợ da nhạy cảm, ta có thể thử đắp lên tay trước, nếu trong khoảng 24 giờ không có triệu chứng nào xuất hiện thì ta có thể dùng được.
Theo dõi chúng tôi nhiều hơn tại bigronzo.com